• Articles
• admin

wynalazki kół i pojazdów kołowych–wagonów lub wózków, które są obsługiwane i poruszane przez okrągłe koła–miały głęboki wpływ na gospodarkę i społeczeństwo człowieka. Jako sposób na efektywne przewożenie towarów na duże odległości, pojazdy kołowe pozwoliły na rozszerzenie sieci handlowych. Dzięki dostępowi do szerszego rynku rzemieślnicy mogli łatwiej specjalizować się, a Społeczności mogły się rozwijać, jeśli nie było potrzeby mieszkać w pobliżu obszarów produkcji żywności. W bardzo realnym sensie pojazdy kołowe ułatwiały okresowe rynki rolne. Nie wszystkie zmiany wprowadzone przez pojazdy kołowe były jednak dobre: dzięki kołu imperialistyczne elity mogły rozszerzyć swój zakres kontroli,a Wojny można było prowadzić dalej.

równoległe Innowacje

to nie tylko wynalezienie kół stworzyło te zmiany. Koła są najbardziej przydatne w połączeniu z odpowiednimi zwierzętami pociągowymi, takimi jak konie i woły, a także przygotowanymi jezdniami. Najwcześniejsza planowana droga, jaką znamy, Plumstead w Wielkiej Brytanii, pochodzi z tego samego czasu, co koło, 5700 lat temu. Bydło udomowiono około 10 000 lat temu, a konie prawdopodobnie około 5 500 lat temu.

pojazdy kołowe były używane w całej Europie w trzecim tysiącleciu p. n. e., o czym świadczy odkrycie glinianych modeli wysokiej jednostronnych czterokołowych wózków na Dunaju i równinach Węgierskich, takich jak te z terenu Szigetszentmarton na Węgrzech. Ponad 20 drewnianych kół datowanych na późny i ostateczny Neolit odkryto w różnych kontekstach podmokłych w Europie Środkowej, między około 3300-2800 pne.

koła zostały wynalezione również w obu Amerykach, ale ponieważ zwierzęta draft nie były dostępne, pojazdy kołowe nie były amerykańską innowacją. Handel kwitł w obu Amerykach, podobnie jak specjalizacja rzemieślnicza, imperializm i wojny, budowa dróg i ekspansja osiedli, wszystkie bez pojazdów kołowych: ale nie ma wątpliwości, że posiadanie koła napędzało (przepraszam za kalambur) wiele zmian społecznych i gospodarczych w Europie i Azji.

najwcześniejsze dowody

najwcześniejsze dowody dotyczące pojazdów kołowych pojawiają się jednocześnie w południowo-zachodniej Azji i Północnej Europie, około 3500 p. n. e. W Mezopotamii dowody te pochodzą z obrazów, piktografii przedstawiających czterokołowe wozy znalezione na glinianych tabliczkach datowanych na późny okres Uruk w Mezopotamii. Modele kół litych, wyrzeźbione z wapienia lub modelowane w glinie, zostały znalezione w Syrii i Turcji, na stanowiskach datowanych około wieku lub dwóch lat później. Chociaż długoletnia tradycja przypisuje cywilizacji południowej Mezopotamii wynalezienie pojazdów kołowych, dziś uczeni są mniej pewni, ponieważ wydaje się, że istnieje prawie równoczesny zapis użycia w całym basenie Morza Śródziemnego. Uczeni są podzieleni co do tego, czy jest to wynik szybkiego rozpowszechniania jednego wynalazku, czy wielu niezależnych innowacji.

pod względem technologicznym najwcześniejsze pojazdy kołowe wydają się być czterokołowe, zgodnie z modelami zidentyfikowanymi w Uruk (Irak) i Bronocicach (Polska). Dwukołowy wózek jest zilustrowany pod koniec IV tysiąclecia p. n. e.w Lohne-Engelshecke w Niemczech (~3402-2800 cal p. n. e. (lata kalendarzowe p. n. e.). Najwcześniejsze koła były tarczami jednoczęściowymi, o przekroju zbliżonym do wrzeciona-to znaczy grubszym w środku i cieńszym do krawędzi. W Szwajcarii i południowo-zachodnich Niemczech najwcześniejsze koła były mocowane do obracającej się osi przez kwadratowy wpuszczany, tak że koła obracały się razem z osią. W innych krajach Europy i Bliskiego Wschodu oś była stała i prosta, a koła obracały się niezależnie. Gdy koła obracają się swobodnie od osi, drayman może obracać wózek bez konieczności przeciągania zewnętrznego koła.

koleiny i Piktografy

najstarsze znane dowody pojazdów kołowych w Europie pochodzą ze stanowiska Flintbek, Kultury zlewek lejkowych w pobliżu Kilonii w Niemczech, datowanej na 3420-3385 cal pne. Pod północno-zachodnią połową długiej kurhanu we Flintbek zidentyfikowano szereg równoległych torów wózkowych, mierzących nieco ponad 20 m długości i składających się z dwóch równoległych zestawów kolein kół, o szerokości do dwóch stóp (60 cm). Każdy pojedynczy wózek miał szerokość 5-6 cm, a rozstaw wagonów oszacowano na 3,5–4 stopy (1,1-1,2 m). Na wyspach Malta i Gozo znaleziono szereg kolein, które mogą, ale nie muszą, być związane z budową tamtejszych świątyń neolitycznych.

w miejscowości Bronocice, położonej 45 km na północny wschód od Krakowa, namalowano ceramiczne naczynie (zlewkę) z kilkoma powtarzającymi się obrazami schematu wagonu czterokołowego i jarzma. Zlewka związana jest z kością bydlęcą datowaną na lata 3631-3380 p. n. e. Inne piktogramy znane są ze Szwajcarii, Niemiec i Włoch; dwa piktografy wagonowe są również znane z posterunku Eanna, poziom 4A w Uruk, datowane na 2815+/-85 p. n. e. (4765 + / -85 p. n. e.), trzeci pochodzi z Tell Uqair: oba te miejsca znajdują się na terenie dzisiejszego Iraku. Wiarygodne daty wskazują, że pojazdy dwu – i czterokołowe były znane od połowy czwartego tysiąclecia p. n. e.w większości Europy. Pojedyncze koła wykonane z drewna zostały zidentyfikowane z Danii i Słowenii.

modele wagonów kołowych

chociaż miniaturowe modele wagonów są przydatne archeologowi, ponieważ są wyraźnymi, niosącymi informacje artefaktami, musiały również mieć określone znaczenie i znaczenie w różnych regionach, w których były używane. Modele znane są z Mezopotamii, Grecji, Włoch, Kotliny Karpackiej, regionu pontyjskiego w Grecji, Indii i Chin. Kompletne Pojazdy naturalnej wielkości są również znane z Holandii, Niemiec i Szwajcarii, sporadycznie używane jako obiekty pogrzebowe.

model koła wyrzeźbiony z kredy został wydobyty z późnego terenu Uruk w Jebel Aruda w Syrii. Ten asymetryczny dysk mierzy 3 cale (8 cm) średnicy i 1 cala (3 cm) grubości, a koło jako piasty po obu stronach. Drugi model koła został odkryty na terenie Arslantepe w Turcji. Ten wykonany z gliny dysk mierzył 3 cale (7,5 cm) średnicy i miał centralny otwór, w którym prawdopodobnie udałaby się oś. Na tej stronie znajdują się również miejscowe imitacje rzucanych kołami uproszczonej formy późnej ceramiki Uruk.

niedawno zgłoszony miniaturowy model pochodzi z terenu Nemesnádudvar, wczesnej epoki brązu, poprzez Późnośredniowieczne miejsce położone w pobliżu miasta Nemesnádudvar, Powiat Bács-Kiskun, Węgry. Model został odkryty wraz z różnymi fragmentami ceramiki i kośćmi zwierzęcymi w części osady datowanej na wczesną epokę brązu. Model ma długość 26,3 cm, szerokość 14,9 cm i wysokość 8,8 cm. Koła i osie modelu nie zostały odzyskane, ale okrągłe stopy były perforowane, jakby istniały w jednym czasie. Model wykonany jest z gliny hartowanej pokruszoną ceramiką i wypalanej na brązowo szary kolor. Łoże wagonu jest prostokątne, z prostopadłymi krótkimi końcami i zakrzywionymi krawędziami na długim boku. Stopy są cylindryczne; całość ozdobiona jest strefowymi, równoległymi szewronami i ukośnymi liniami.

Ulan IV, Burial 15, Kurgan 4

w 2014 roku archeolog Natalia Shishlina i współpracownicy zgłosili odzyskanie zdemontowanego czterokołowego pełnowymiarowego wagonu, bezpośrednio datowanego na lata 2398-2141 p. n. e. Ta wczesna Epoka brązu stepowa (szczególnie Kultura katakumb Wschodnich Manych) w Rosji zawierała pochówek starszego mężczyzny, którego towary grobowe obejmowały również brązowy nóż i pręt oraz garnek w kształcie rzepy.

prostokątna rama wagonu miała wymiary 5, 4×2, 3 stopy (1, 65×0, 7 m), a koła, wsparte na osiach poziomych, miały 1,6 stopy (.48 m) średnicy. Panele boczne były zbudowane z poziomo ułożonych desek, a wnętrze było prawdopodobnie pokryte trzciną, filcem lub wełnianą matą. Co ciekawe, różne części wagonu były wykonane z różnych rodzajów drewna, w tym wiązu, jesionu, klonu i dębu.

• „Najwcześniejsze dowody pojazdów kołowych w Europie i na Bliskim Wschodzie.”Antiquity 73.282 (1999): 778-90. Druk.
• Bondár, Mária i György V. Székely. „Nowy model wagonu z wczesnej epoki brązu z Kotliny Karpackiej.”World Archaeology 43.4 (2011): 538-53. Druk.
• Bulliet, Richard W. Koło-Wynalazki & Druk.
• Klimscha, Florian. „Różnorodność kulturowa w prehistorycznej Eurazji Zachodniej: w jaki sposób innowacje zostały rozproszone i ponownie wynalezione w czasach starożytnych?”Claroscuro 16.16 (2018): 1-30. Druk.
• Mischka, Doris. „The Neolithic Burial Sequence at Flintbek La 3, North Germany, and Its Cart Tracks: a Precise Chronology.”Antiquity 85.329 (2011): 742-58. Druk.
• Sax, Margaret, Nigel D. Meeks i Dominique Collon. „Wprowadzenie lapidarnego koła Grawerskiego w Mezopotamii.”Antiquity 74.284 (2015): 380-87. Druk.
• Schier, Wolfram. „Europa Środkowo-Wschodnia.”The Oxford Handbook of Neolithic Europe. Eds. Fowler, Chris, Jan Harding i Daniela Hofmann. Oxford: Oxford University Press, 2014. Druk.
• Shishlina, N. I., D. S. Kovalev, and E. R. Ibragimova. „Katakumby Kultury stepów euroazjatyckich.”Antiquity 88.340 (2014): 378-94. Druk.
• Vandkilde, Helle. „Przełom nordyckiej epoki brązu: Transkulturowość i skrzyżowanie Karpat w XVI wieku p. n. e.”European Journal of Archaeology 17.4 (2014): 602-33. Druk.